Phát hiện mới về người thuận tay trái: Không chỉ một gene, có đến ít nhất 41 vùng của ADN liên quan

Hầu hết mọi người đều sử dụng cùng một tay để làm những tác vụ đòi hỏi kỹ năng và kiểm soát như viết hay xâu kim. Chúng ta biết rằng di truyền đóng vai trò lớn trong việc quyết định tay thuận của một người, nhưng để xác định chính xác gene nào dẫn đến đặc điểm đó là điều rất khó khăn.

Để tìm hiểu, các nhà khoa học đã phân tích ADN của hơn 1,7 triệu người và phát hiện ra 41 khu vực của bộ gene có liên quan đến việc thuận tay trái, và 7 khu vực khác có liên quan đến việc thuận cả hai tay.

Điều gì khiến một người thuận tay trái?

Khoảng 88% dân số thích sử dụng tay phải cho các tác vụ phức tạp, khoảng 10% thích sử dụng tay trái, 2% khác không ưu tiên tay nào và có thể sử dụng cả hai tay. Khuynh hướng sử dụng tay thuận phát triển từ rất sớm, có thể thấy ở thai nhi còn nằm trong bụng mẹ.

Khuynh hướng này thường sẽ ổn định khi trẻ học vẽ. Nếu không gặp chấn thương, hoặc không qua tập luyện, thì nó sẽ duy trì liên tục trong suốt cuộc đời. Bằng chứng từ con người thời xa xưa cho thấy khuynh hướng sử dụng tay thuận đã tồn tại từ hàng trăm ngàn năm.

Nghiên cứu xoay quanh khuynh hướng sử dụng tay thuận ở các cặp song sinh và trong các gia đình cho thấy hầu hết các trường hợp đều có nguyên nhân từ các yếu tố không mang tính di truyền, như quá trình tập luyện hoặc môi trường mà chúng ta nắm bắt được những kỹ năng vận động sơ khởi. Tuy nhiên, di truyền vẫn đóng một vai trò không hề nhỏ.

Không có một gene cụ thể nào quy định khuynh hướng sử dụng tay thuận

Từ giữa thập niên 1980, đã có hơn 100 bài viết phân tích về quan điểm một gene đơn nhất có khả năng gây ảnh hưởng đến khuynh hướng sử dụng tay thuận. Những thuyết đó nói rằng một biến dị nào đó của gene sẽ khiến một người ưu tiên tay phải, trong khi một biến dị khác sẽ dẫn đến trường hợp tay thuận được xác định một cách ngẫu nhiên.

Dù có nhiều thuyết tìm cách giải thích những đặc điểm khác nhau của con người thông qua những gene đơn nhất, trong vài năm trở lại đây, chúng ta đã phát hiện ra rằng thực tế phức tạp hơn nhiều. Nghiên cứu mới nhất tận dụngkết quả từ các "nghiên cứu nhỏ trên toàn bộ gene" (gọi tắt là GWA) để xem có mối quan hệ nào giữa một đặc điểm về sở thích với số lượng các bản sao của một biến dị di truyền mà một người sở hữu hay không. Những phân tích này được thực hiện trên hàng triệu các biến dị xuyên suốt trong bộ gene.

Những nghiên cứu trên toàn bộ gene nói trên đã cho thấy gần như mọi đặc điểm của con người đều bị ảnh hưởng bởi hàng trăm hay hàng ngàn các biến dị di truyền. Thông thường, những biến dị này nằm giữa các gene mà mục đích chưa được xác định rõ ràng, trong thứ thường được gọi là "ADN rác".

Các GWA còn cho thấy hầu hết các đặc điểm bị ảnh hưởng bởi một lượng lớn các gene, mà mỗi gene như vậy lại gây ra một hiệu ứng rất nhỏ, thay vì một gene đơn nhất gây ra một hiệu ứng lớn. Để theo dõi những hiệu ứng nhỏ đó, nhiều nghiên cứu cộng tác lớn với nhiều người tham gia cần được thực hiện nhằm xác định được có những biến dị di truyền riêng rẽ nào có liên quan.

Các GWA tiết lộ điều gì về khuynh hướng sử dụng tay

Vào năm 2009, các nhà khoa học bắt đầu một dự án với sự tham gia của nhiều nhà nghiên cứu trên toàn thế giới, nhằm săn tìm những biến dị di truyền có ảnh hưởng đến khuynh hướng sử dụng tay, sử dụng kết quả từ các GWA. Những tình nguyện viên tham gia không được lựa chọn dựa trên tay thuận, do đó số lượng người thuận tay trái góp mặt trong dự án là tương đối thấp. Kết quả, phải đến gần đây, họ mới tìm thấy đủ người để tiến hành các phân tích chuyên sâu.

Cụ thể, nghiên cứu tổng hợp các phân tích về dữ liệu từ 1.766.671 người. Trong đó, 194.198 người thuận tay trái và 37.637 người thuận hai tay.

Nhiều khu vực của bộ gene liên hệ với khuynh hướng thuận tay trái có chứa các gene cung cấp thông tin di truyền học cho các protein hình sợi thoi. Những protein này có vai trò quan trọng trong suốt quá trình di chuyển của các nơ-ron và khả năng bộ não thích ứng với những thay đổi từ môi trường.

Điều thú vị là, các gene ảnh hưởng đến những thành phần bất đối xứng khác trong cơ thể, như vị trí đặt trái tim ở phía nào của cơ thể, lại không liên quan đến khuynh hướng sử dụng tay thuận.

Một phát hiện quan trọng khác là có một vùng trùng lặp nhỏ giữa các khu vực liên quan đến thuận tay trái và thuận hai tay trong bộ gene. Điều đó cho thấy thuận hai tay phức tạp hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ. Cơ chế ảnh hưởng đến "hướng" sử dụng tay có lẽ khác biệt so với cơ chế ảnh hưởng đến "mức độ" sử dụng tay.

Những phát hiện nói trên mang lại cho chúng ta những manh mối mới đầy hứa hẹn, nhưng sẽ cần thêm nhiều công trình nữa nhằm xác định cụ thể hơn những biến dị di truyền ảnh hưởng đến khuynh hướng sử dụng tay thuận. Ngoài ra, chúng ta cũng phải đi một chặng đường dài nữa trước khi hiểu được những biến dị này đóng vai trò như thế nào trong quá trình hình thành thói quen thuận tay phải, tay trái, hay hai tay của một người.

Minh.T.T - VNReview (theo TheConversation